De impact van AI op de journalistiek: alles kan nep zijn

Als het gaat over de impact van kunstmatige intelligentie, dan gaat het vaak over hoe het werk van de journalist verandert, of kan veranderen, door AI. Er verandert echter nog veel meer. De opkomst van generatieve AI en de technologische ontwikkelingen die steeds sneller gaan, hebben een impact op de hele maatschappij en uiteindelijk raakt dat de journalistiek.

Het belangrijkste is dat je als journalist steeds minder op je ogen en oren kunt vertrouwen. Als je vroeger een geluidsopname doorgestuurd kreeg, dan wist je vrijwel zeker dat degene die je hoorde spreken dat echt had gezegd. Natuurlijk kon er in geknipt zijn of iemand kon geïmiteerd worden, maar in de basis wist je dat een opname echt was.

Tegenwoordig kun je met slechts een minuut aan geluidsopnamen van iemands stem deze klonen en die persoon alles laten zeggen wat je wilt. Hierdoor is een geluidsopname niet meer afdoende bewijs, zeker niet als iemand ontkent wat op een opname is gezegd. Waren er mensen bij die kunnen bevestigen dat de opname en de inhoud ervan echt zijn? Wat is het belang van degene van wie je de opname kreeg? Het zijn vragen die je jezelf moet stellen om de authenticiteit vast te stellen, voordat je de inhoud van de opnamen kunt gebruiken in je journalistieke berichtgeving.

Beeldmanipulatie

In de basis gaat het hier om het journalistieke werk dat je natuurlijk altijd al hoorde te doen, maar de urgentie is hoger geworden omdat de kans groter is dat opnames gemanipuleerd zijn nu dat stuk makkelijker is. Neem foto’s. Photoshop bestaat al sinds de jaren ’90. En dus is het idee dat een foto niet helemaal echt is, niets nieuws. Sterker nog: zelfs met een onbewerkte foto kan iemand simpelweg liegen over de plek of het tijdstip waar hij gemaakt is om op die manier valse informatie te verspreiden.

Alleen is het tegenwoordig een stuk makkelijker om een foto te bewerken dan vroeger. Je hoeft geen Photoshop meer te kunnen; in sommige smartphones zit de mogelijkheid om foto’s te bewerken met generatieve AI zelfs standaard ingebouwd. Iets toevoegen aan een foto of juist verwijderen is letterlijk een paar seconden werk en je hoeft er niet een speciale app voor te downloaden. Dat betekent dat je er serieus rekening mee moet houden dat het beeld op een foto die iemand heeft gemaakt niet overeenkomt met de werkelijkheid.

En nu ook de AI-modellen voor het genereren van video beschikbaar komen, moet je ook bij video achterdochtig zijn. Als je beeldmateriaal krijgt toegestuurd, moet je jezelf vragen stellen zoals: ‘Wie heeft de video gemaakt?’, ‘Waren er mensen bij die de gebeurtenis bevestigen?’ of ‘Zijn er andere beelden?’.

Nu is het nog niet zo dat een groot deel van de foto’s, video’s en audio-opnamen nep zijn. Gelukkig niet. Maar voor mensen die er belang bij hebben, is misleiding of het verspreiden van desinformatie een stuk makkelijker geworden dan vroeger.

Liar’s dividend

En dat niet alleen: de keerzijde hiervan is dat iemand die negatief in het nieuws komt makkelijker kan ontkennen dat hij iets heeft gezegd of gedaan. En zie dan nog maar eens te bewijzen dat de opnamen die je hebt echt zijn. En zelfs als je dat bewijst, zullen er vervolgens altijd mensen zijn die aan jouw journalistieke werk blijven twijfelen, zolang de persoon die in het nieuws is, blijft ontkennen.

Dit is een fenomeen dat in het Engels ‘liar’s dividend’ wordt genoemd. Dat betekent dat degene die liegt met zijn leugen een zaadje van twijfel heeft geplant in het hoofd van mensen, dat nooit meer bij iedereen zal verdwijnen. Zelfs als je alle bewijzen op tafel legt, zullen er mensen zijn die de leugenaar geloven.

Het fenomeen waarheidsvinding is door de opkomst van generatieve AI voorgoed veranderd. Ook op lokaal niveau zullen we de komende jaren dit soort voorbeelden zien. Juist omdat de technologie toegankelijk is voor iedereen. Als je je hiertegen wilt wapenen, zul je je hier om te beginnen bewust van moeten zijn. Daarnaast is het belangrijk om altijd goed onderzoek te doen naar de herkomst van opnames en de belangen die de verspreider heeft. En ook niet onbelangrijk: transparant te zijn over je onderzoeksproces naar je publiek om hun vertrouwen te winnen.

Meer over AI bij de lokale omroep lees je op deze pagina.