DAB+ voor lokale omroepen

De NLPO biedt lokale omroepen een collectief aanbod voor DAB+ distributie via twee ervaren en betrouwbare exploitanten: Broadcast Partners (BP) en Radio Netwerk Nederland (RNN). Dit aanbod stelt omroepen in staat om kostenefficiënt en met gegarandeerde kwaliteit uit te zenden via een volledig ingerichte DAB+ infrastructuur. Deze infrastructuur voldoet aan de technische en functionele eisen van de verleende vergunningen en de door de NLPO opgestelde specificaties.

De keuzevrijheid van een allotment tussen beide leveranciers is wel afhankelijk van of het aanbod van de betreffende leverancier binnen het door de NLPO vastgestelde prijsplafond past. In enkele gevallen zal er daardoor slechts één aanbieder beschikbaar zijn voor een allotment.

De NLPO is de belangenorganisatie voor lokale publieke omroepen in Nederland. Bij DAB+ is samenwerking tussen publieke en commerciële vergunninghouders binnen een allotment echter noodzakelijk. Om dit te faciliteren, biedt de collectieve deal ook concurrerende tarieven voor commerciële vergunninghouders, zodat een betaalbare en efficiënte oplossing mogelijk is voor alle betrokken partijen.

Vergunninghouders kunnen ervoor kiezen om een andere exploitant in te schakelen of een eigen infrastructuur te beheren. Het is echter belangrijk om te weten dat de subsidie voor lokale publieke omroepen uitsluitend beschikbaar is voor de door de NLPO aangeboden collectieve diensten van BP en RNN.

De subsidie die het ministerie van OCW aan de NLPO heeft verstrekt, is bedoeld voor de realisatie van DAB+ distributie via het collectieve aanbod. Door te werken met een collectieve aanpak, kan de NLPO garanderen dat de subsidie transparant en doelmatig wordt besteed. Daarnaast worden via strikte selectiecriteria de kwaliteit en continuïteit van de dienstverlening gewaarborgd gedurende de volledige looptijd van de vergunningen.

De NLPO heeft de leveranciers geselecteerd via een openbaar en transparant offerte-uitvraagtraject, vergelijkbaar met een aanbestedingsprocedure. Alleen BP en RNN voldeden aan alle eisen en dienden een volledig aanbod in voor alle 57 allotments in Laag 6. Beide bedrijven hebben ruime ervaring en een bewezen staat van dienst in DAB+ distributie, waardoor zij de betrouwbaarheid en kwaliteit kunnen bieden die nodig zijn.

De DAB+ infrastructuur blijft eigendom van de leveranciers. De NLPO investeert met subsidiegelden in het gebruik van deze apparatuur tot 1 september 2030, de einddatum van de huidige vergunningsperiode.

Omstandigheden per allotment kunnen leiden tot significante afwijkingen in de kosten voor de DAB+infrastructuur. Om deze variaties voor omroepen zo beperkt mogelijk te houden, heeft de NLPO een kostenverdelingsmodel ontwikkeld: de totale kosten voor alle allotments in Laag 6 worden evenredig verdeeld over de deelnemende omroepen:

• Alle deelnemende publieke omroepen betalen een gesubsidieerd “flat-fee” tarief van €60 per maand per programmakanaal (excl. btw).
• Alle deelnemende commerciële vergunninghouders betalen €245 per maand per programmakanaal (excl. btw).

Beide tarieven dekken kosten voor installatie, stroomverbruik, onderhoud en beheer.

De subsidie is verwerkt in het “flat-fee”-tarief en geldt gedurende de looptijd van de uitvoeringsovereenkomst, die eindigt op 1 september 2030, gelijk aan de looptijd van de vergunningen. Omroepen ontvangen geen afzonderlijke subsidie; de financiële ondersteuning is al opgenomen in het tarief.

De tarieven zijn vastgelegd voor de contractperiode tot 2030. Leveranciers kunnen echter jaarlijks een beperkte indexering toepassen. Voor deze jaarlijkse indexatie wordt een mogelijke prijsstijging van 2% tot 5% per jaar verwacht, afhankelijk van de ontwikkelingen tijdens de looptijd van het contract. Deze eventuele verhoging kan door de NLPO worden doorberekend aan de deelnemende omroepen.

• Bij de stelselwijziging per 1 januari 2028 worden lokale publieke omroepen samengevoegd tot streekomroepen. Het tarief voor publieke streekomroepen wordt dan ongeveer €150 per maand (excl. btw).
• Voor commerciële vergunninghouders verandert het tarief niet, tenzij een significant aantal deelnemers wegvalt.

In de uitvoeringsovereenkomst, die vanaf begin december 2024 beschikbaar is, wordt dit aspect nader toegelicht.

Het contract van de NLPO met de leveranciers biedt de mogelijkheid om (telkens) met 4 jaar te worden verlengd. De gemaakte tariefafspraken blijven hierbij ongewijzigd. Wel vervalt na 1 september 2030 de subsidie, waardoor de tarieven voor lokale publieke omroepen niet langer worden gesubsidieerd.

Na de eerste contractperiode zijn allotments ook vrij om voor een andere leverancier te kiezen, of eigen infrastructuur te ontwikkelen.

Nee, vergunninghouders zijn zelf verantwoordelijk voor de signaalaanvoer (audio en metadata) naar de leverancier. Deze moet voldoen aan de technische eisen die door de gekozen leverancier worden gesteld.

Begin december 2024 ontvangen alle bij de NLPO bekende penvoerders een overzicht met de deelnamevoorwaarden, dekkingspercentages en opstelpunten voor hun allotment. Heeft uw allotment op 12 december 2024 nog niets ontvangen, neem dan contact op met de NLPO.

De NLPO sluit raamovereenkomsten met BP en RNN. Als vergunninghouder sluit u een Uitvoeringsovereenkomst met de NLPO. Op basis hiervan schakelt de NLPO de gekozen leverancier in. De uitvoeringsovereenkomst regelt alle wederzijdse verplichtingen, waaronder het gebruik van de DAB+ diensten.

Het collectieve aanbod is vastgelegd en biedt geen ruimte voor individuele aanpassingen, zoals het uitbreiden van de dekking of het verhogen van het serviceniveau. Optimalisaties zijn echter wel bespreekbaar met de leverancier. Samen kan bijvoorbeeld worden onderzocht of optimalisatie mogelijk is door gebruik te maken van opstelpunten van vergunninghouders binnen het allotment. Dit kan echter alleen als de optimalisaties binnen de door de NLPO afgesproken prijs blijven en voldoen aan de vergunningsvoorwaarden van de RDI.

Storingen moeten rechtstreeks bij de leverancier worden gemeld via hun storingsmeldingssysteem. Voor overige vragen en klachten kunt u terecht bij de NLPO.

Bij de stelselwijziging worden lokale omroepen samengevoegd tot streekomroepen. Het gesubsidieerde tarief voor publieke streekomroepen wordt ongeveer €150 per maand (excl. btw). De NLPO blijft in gesprek met OCW over het aantal programmakanalen dat streekomroepen mogen gebruiken. Voor commerciële vergunninghouders blijft het tarief ongewijzigd.

Voor publieke omroepen wordt de afdracht bepaald op basis van bruto omzet. Een groter uitzendgebied leidt alleen tot hogere afdracht als dit extra omzet genereert. Voor commerciële omroepen kunnen andere regels gelden.

De NLPO financiert de aanvraag- en toezichtkosten van de vergunningen voor lokale publieke omroepen tot 2027. Daarna zijn vergunninghouders zelf verantwoordelijk voor deze kosten.

21 juni 2023: NLPO verkent opties uitrol definitieve DAB+ netwerk Lokale Publieke Omroep
15 december 2023: Vraag uw DAB+ vergunning aan vóór 6 februari 2024
19 februari 2024: Lokale omroepen zetten eerste stap richting uitzending op DAB+
20 juni 2024: Start offerte uitvraag voor DAB+ lokale omroepen
11 september 2024: Update: Collectieve DAB+ oplossing voor Lokale Omroepen
22 oktober 2024: Selectieproces collectief DAB+-aanbod zo goed als gereed

DAB+ (Digital Audio Broadcasting) vervangt de huidige analoge FM-radiodistributie via de ether. Al jarenlang werken industrie, overheid en omroepen samen aan de invoering van DAB+ in Nederland. Inmiddels heeft ongeveer 30% van de bevolking de beschikking over een DAB+ ontvanger (bron: CBS), en het ministerie van EZ is bezig met plannen om de analoge FM-radiodistributie uit te faseren.

Landelijke en regionale publieke en commerciële omroepen hebben al langere tijd een volledig operationeel DAB+ netwerk. Voor de lokale publieke omroepen was dit echter nog niet het geval. Met de ingebruikname van laag 6 per 1 september 2024 wordt ook de lokale omroep definitief onderdeel van het DAB+ netwerk. Dit is van groot belang, aangezien radiodistributie een essentieel middel blijft voor de lokale omroep om haar publiek te bereiken. Uit onderzoek van DVJ Insights blijkt dat lokale publieke radiozenders wekelijks gemiddeld 11% van de bevolking bereiken, wat neerkomt op zo’n 2 miljoen luisteraars per week. Voor de doelgroep van 35 jaar en ouder is radio zelfs het op één na belangrijkste platform, na televisie.

In het verleden was voor de lokale omroep alleen frequentiecapaciteit gereserveerd in de L-Band voor DAB. In deze frequentieband waren echter nauwelijks DAB-ontvangers te verkrijgen. Alle andere omroepen (NPO, regionale omroepen, commerciële omroepen) bevonden (en bevinden) zich in Band III.

Zodra duidelijk werd dat de L-Band eigenlijk nauwelijks goed bruikbaar zou worden voor DAB voor de lokale omroep (vanwege het ontbreken van geschikte ontvangers) heeft de OLON vanaf 2013 een intensieve lobby in gang gezet om voor de lokale omroep sector frequentiecapaciteit te verkrijgen in Band III. Hiervoor heeft de OLON vanaf 2013 meerdere gesprekken gevoerd met het ministerie van Economische Zaken en Agentschap Telecom. In 2014 heeft Agentschap Telecom op verzoek van OLON onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de lokale omroep te accommoderen in Band III.

Hoewel Band III al erg vol zat (en er ook wensen waren om PMSE frequenties hier in onder te brengen) bleek dat er toch mogelijkheden waren om DAB+ voor de lokale omroepen in Band III te realiseren. Hierbij zou het dan echter gaan om frequentiecapaciteit voor circa 80 a 100 (streek)omroepen. Op basis hiervan is verder gesproken met het ministerie EZ. Die heeft vervolgens aangegeven het belang van DAB+ voor de lokale omroep te onderkennen (ook i.v.m. toekomstig gewenste afschakeling van de FM) en gaf aan in principe ook bereid te zijn om de benodigde frequentiecapaciteit in Band III voor de lokale omroep te alloceren. Daarvoor was het wel van belang dat de lokale omroepsector de streekomroepvorming verder vormt geeft en nader uitwerkt zodat Agentschap Telecom ook een frequentieplan kon gaan maken op basis van de streekomroepindeling.

Tevens is op verzoek van ministerie EZ nog kort onderzoek gedaan naar mogelijk alternatieven om eventueel zonder nieuw frequentiespectrum DAB+ voor de lokale omroepen te realiseren. Daarbij is onder meer gekeken naar mogelijkheden om gebruik te maken van de aanwezige DAB kavels van MTVNL of van de mogelijkheid om te participeren met de regionale omroepen in de voor hen beschikbare multiplexen. Bij dergelijke opties bleek het echter niet goed mogelijk om alle streekomroepen goed te accommoderen. Bovendien zou dit leiden tot een inefficiënte indeling omdat deze kavels niet goed aansluiten bij de streekomroepindeling en er dus ook onvoldoende capaciteit zou zijn. Ook was de inschatting dat dit tot hogere kosten zou gaan leiden omdat de lokale omroepen dan afhankelijk zijn van derden (en dus gedwongen winkelnering) om DAB+ te realiseren.

Op basis van al deze gesprekken en onderzoeken heeft ministerie EZ uiteindelijk in 2015 besloten om frequentiecapaciteit te reserveren in laag 6 van Band III. Daarmee is voldoende capaciteit gereserveerd om voor alle geplande streekomroepen DAB+ mogelijk te maken, waarbij elke streekomroep dus over een eigen DAB+ multiplex zou kunnen beschikken.

Pilotplan DAB+ (2016-2017)
Om tot een definitief frequentieplan te komen voor de lokale omroepen (op streekomroepniveau) in laag 6 (van Band III) bleek nader onderzoek binnen een DAB+ pilot noodzakelijk. In nauw overleg met ministerie Economische Zaken, Agentschap Telecom en het door NLPO/OLON ingehuurde onafhankelijk adviesbureau (Rovitech) is er een pilotplan ontwikkeld.

Aangezien het voorkeursmodel voor DAB+ implementatie voor de lokale publieke omroep gebaseerd is op streekomroepvorming moest de pilot ook worden uitgevoerd in een reeds aanwezig streekomroepgebied. Daarnaast diende de pilot te worden uitgevoerd binnen een gebied van twee aangrenzende streekomroepen zodat ook de effecten van naast elkaar gelegen frequentiegebieden en de afstanden tussen de zendmasten konden worden onderzocht. Tot slot dienden ook de effecten op de DAB+ frequenties in de aangrenzende landen binnen de pilot te worden onderzocht. In verband hiermee zijn gebieden geselecteerd voor de pilot die aan de grens van Nederland gelegen zijn. Op basis van bovenstaande is de pilot gerealiseerd in het gebied Achterhoek/Twente, meer specifiek de uitzendgebieden van omroep GelreFM, Regio 8 en het Regionaal Mediacentrum Twente.

In het pilotplan zijn diverse onderzoeksvragen geadresseerd. Voor een compleet overzicht van de opzet van de pilot, de onderzoeksvragen en resultaten, zie de downloads hieronder:

Pilotplan
Eindrapport pilot DAB+

De testresultaten bevestigen de theoretische modellen die aan de pilotopzet ten grondslag lagen. Ook de veronderstelde frequentie-indeling voor DAB+ in laag 6, waarbij elke streekomroep voorzien wordt van een eigen mini-allotment, blijkt op basis van de pilotresultaten goed mogelijk. Een goede betaalbare DAB+ dekking op streekomroepniveau met laag vermogenzenders is dus zeker mogelijk.

In het onderzoeksrapport worden ook enkele aanbevelingen gedaan. Zo blijkt dat een goede implementatie van DAB+ op streekomroepniveau maatwerk met zich mee zal brengen. In verstedelijkte gebieden zullen andere configuraties nodig zijn dan in meer landelijke gebieden. Maar de onderzoekers geven aan dat dat maatwerk vrij simpel te realiseren is. Afhankelijk van de gekozen configuratie en gewenste mate van indoordekking zullen de kosten van DAB+ ongeveer vergelijkbaar zijn met de kosten van de huidige FM-distributie voor de lokale omroepen.

Overige experimenten
Tot eind 2017 hadden lokale omroepen ook de mogelijkheid om een experimenteervergunning aan te vragen voor DAB+. Deze vergunningen hadden echter geen directe relatie met het nog te ontwikkelen frequentieplan voor de lokale omroepen zoals hierboven beschreven.

Taskforce DAB+ & tijdelijke regeling 2020-2024
Begin 2018 is er, op verzoek van de tweede kamercommissie EZK, een Taskforce DAB+ ingesteld die onderzoek doet naar alternatieve frequentie-indelingen voor DAB+ in Nederland. In deze Taskforce neemt ook de NLPO deel namens de lokale omroep sector. Gedurende 2018 en 2019 heeft deze Taskforce zich gebogen over de mogelijkheden om DAB+ in Nederland op een andere efficiëntere manier in te delen. Binnen deze Taskforce heeft de NLPO onder meer gepleit om laag 6 (die bestemd is voor de lokale omroepen) spoedig te gaan uitgeven. Dit omdat de lokale omroepen nog steeds de enige publieke omroepen zijn die geen permanente plaats hebben op DAB+. De NLPO vindt dit een onacceptabele situatie.

Helaas zal het echter, door de nieuwe scenario-uitwerkingen van de Taskforce en de daarvoor benodigde internationale coördinatie, nog wel tot augustus 2024 gaan duren voordat laag 6 volledig beschikbaar komt voor de lokale omroep. Om echter toch alvast mogelijkheden te creëren voor lokale omroepen op DAB+ is door het ministerie EZK een tijdelijke regeling opgezet, op basis waarvan de DAB+ frequenties die nu al beschikbaar zijn in laag 6 alvast tijdelijk kunnen worden uitgegeven. Een groot deel van de omroepen die deelnamen aan het pilotproject (zie: 2016-2017) konden op die manier hun DAB+ uitzendingen weer voortzetten. Deze tijdelijke regeling eindigde per 31 augustus 2024.