Onrechtmatig gebruik foto's

Afgelopen periode hebben een aantal omroepen een brief ontvangen van Permission Machine of een andere organisatie die optreedt namens een fotograaf. Wanneer de omroep een dergelijke brief ontvangt is er (waarschijnlijk) een foto op de website of social media geplaatst zonder toestemming van de fotograaf/auteursrechthebbende. Dit is een inbreuk op het auteursrecht van de fotograaf. Partijen zoals Permission Machine scannen geautomatiseerd op dit onrechtmatige gebruik, waarna zij omroepen aanschrijven en een schikkingsvoorstel doen of aanbieden om alsnog een licentie af te nemen. Zo’n brief is meestal even schrikken, zeker omdat de gebruikte tarieven voor een gemiddelde lokale omroep erg hoog zijn.

De eerste stap

Allereerst is het van belang om na te gaan of er wellicht een vergissing in het spel is. Controleer in ieder geval eerst of er toch niet ooit toestemming is verleend en een licentie is verkregen voor het plaatsen van de desbetreffende foto. Het is belangrijk om het licentiedocument goed te bewaren want daarop is aangegeven waarvoor de toestemming is verleend en hoe lang deze geldt.

Verder is het belangrijk na te gaan of de organisatie die de omroep aanschrijft de auteursrechthebbende/fotograaf mag vertegenwoordigen. Dat een bedrijf foto’s van een bepaalde fotograaf verkoopt en de omroep erop aanspreekt deze onrechtmatig te hebben gebruikt, wil namelijk niet zeggen dat hij ook gerechtigd is om de fotograaf te vertegenwoordigen. In de praktijk wordt het bewijsmateriaal hiervoor echter vaak al meegestuurd met de brief.

Indien de brief terecht is en de foto onrechtmatig is gebruikt dan is het belangrijk om snel te handelen. Ook indien is besloten de foto in de toekomst niet langer te gebruiken, is een vergoeding verschuldigd. Met het verwijderen van de foto (ook van de server) is de inbreuk weliswaar gestopt, maar het ontslaat de omroep niet van de verplichting om een vergoeding te betalen voor het eerdere gebruik.

Verzoek aanschaffen licentie

Van de vergoeding die de omroep moet betalen is te verwachten dat deze redelijk en billijk is. Met de brief wordt er een voorstel gedaan door de partij die de belangen behartigt van de fotograaf. Het schrijven is geen gerechtelijke invordering. Het is een verzoek tot het aanschaffen van een licentie. Indien het voorstel onredelijk is verdient het aanbeveling de hoogte van de nota ter discussie te stellen/aan te vechten door contact op te nemen met de afzender. In de praktijk is gebleken dat er te ‘onderhandelen’ valt over het geëiste bedrag. Zeker indien de omroep de foto inmiddels heeft verwijderd en voorstelt om alleen te betalen voor het eerdere gebruik. Alvorens het gesprek aan te gaan dient de omroep zich te informeren over de prijzen die gelden en, niet onbelangrijk, respecteer tijdens het onderhandelen het standpunt van de tegenpartij. Informeer in ieder geval naar de opbouw van het gevraagde bedrag en vraag aan de belangenbehartiger van de fotograaf om aan te tonen dat de hoogte daarvan marktconform is.

Schikkingsvoorstel

Naast een verzoek om een licentie aan te schaffen voor de zonder toestemming geplaatste foto kan de omroep ook een voorstel tot een minnelijke schikking ontvangen. Met name organisaties die geen individuele foto’s verkopen, zoals het ANP (Algemeen Nederlands Persbureau), zoeken voor de vaststelling van de economische waarde van een foto aansluiting bij de tarieven die de Stichting Foto Anoniem (www.fotoanoniem.nl) hanteert. Daarbovenop brengen deze organisaties ook de kosten van opsporing in rekening. Het aanbod vervalt als de schadevergoeding niet binnen 14 dagen is betaald. Het enkel verwijderen van de foto(‘s) compenseert de geleden schade wegens inbreuk op het auteursrecht niet. Ook in dit geval verdient het aanbeveling zo snel mogelijk na ontvangst van de brief contact te zoeken met de afzender.

Gerechtelijke procedure

Wanneer de omroep weigert om in te gaan op het aanbod om een licentie aan te schaffen of het schikkingsvoorstel te accepteren dan moet de omroep rekening houden met verdere kosten. Het is namelijk niet uitgesloten dat de organisatie die de belangen behartigt van de fotograaf een gerechtelijke procedure start wegens auteursrechtelijke inbreuk. De kosten daarvan kunnen conform artikel 14 van de Europese Richtlijn betreffende de handhaving van intellectuele-eigendomsrechten op de omroep worden verhaald. In het verleden is ook gebleken dat de (kanton)rechter niet gevoelig bleek voor onwetendheid en het ontbreken van kwader trouw.

“Eventueel onwetendheid en ontbreken van kwade opzet aan de zijde van gedaagde partij doet hieraan niet af en ook het onbewust schenden van het auteursrecht komt voor rekening en risico van de inbreukmaker.”*

Het laten aankomen op een rechtszaak is dan ook maar zelden verstandig. Alleen wanneer de eiser een absurd hoog bedrag vraagt dan is er een reële kans dat de rechter het bedrag naar beneden bijstelt. De rechthebbende kan wel om volledige proceskostenveroordeling vragen. Dat betekent dat ook de juridische kosten van de wederpartij volledig moeten worden vergoed. Vaak zijn deze kosten hoger dan de licentiekosten voor de foto.

Schikken en afhandelen

Het beste is dus om er samen uit te komen. Maak daarna wel duidelijke afspraken over wanneer het bedrag voldaan moet zijn, dat de betaling ter finale kwijting is en dat de omroep is gevrijwaard voor aanspraken van derden (zoals de fotograaf zelf). Vaak zijn deze voorwaarden ook verwerkt in de licentievoorwaarden van de belangenbehartigende partij en in het schikkingsvoorstel.

Voorkomen is beter dan genezen

Ervaren redacteuren zijn doorgaans goed op de hoogte van de regels rondom het auteursrecht. Dat geldt wellicht niet altijd voor minder ervaren redacteuren of vrijwilligers. Het is dan ook van belang dat de omroep bij het inwerkprogramma voor medewerkers aandacht besteed aan het auteursrecht. Hiervoor kan gebruik worden gemaakt van de hand-out van een eerdere informatiebijeenkomst van de NLPO over de ‘Juridische aspecten van social media’ (Le Poole & Bekema 2018). Daarnaast biedt internet ook veel informatie over het auteursrecht.

Aanvullende informatie

Voorbeeld van een licentienota
Lees hier de case van journalist Maarten Dallinga (juli 2023)

*bron: uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBLIM:2018:10485