Laaggeletterdheid op de kaart

expand_more

Taalvragers van Omroep Venlo

Bijna één op de vier inwoners van Venlo en omgeving kan het nieuws niet goed volgen, meestal vanwege problemen met de Nederlandse taal. Om laaggeletterdheid een gezicht te geven, maakte Omroep Venlo de documentaireserie Taalvragers.

Dialoog met nieuwsgebruiker

Maatschappelijke impact

Voor Evert Cuijpers, directeur van Omroep Venlo, is het streven naar maatschappelijke impact evident. “We zijn niet alleen op aarde om leuke plaatjes op de radio te draaien”, vindt hij. “Naast het brengen en duiden van nieuws, willen we als lokale publieke omroep een verbindende factor zijn in onze stad en streek. Daarom gaan we de dialoog aan met de nieuwsgebruiker. We willen bijvoorbeeld weten: wat vind je van het nieuws, wat wil je in het journaal, wat is jouw mening over een bepaald thema? Het klassieke kerkelijke model om iets te vertellen – ik verzin een praatje en jij luistert – werkt niet meer. Zo hebben we, na ruim negen maanden voorbereiding, in 2024 het Dit is Venlo Opiniepanel gelanceerd. Hierin praten meer dan 1500 mensen mee over het nieuws en thema’s uit de samenleving. Voor ons een schat aan informatie.”

hoog percentage

Bijna één op de vier inwoners laaggeletterd

“In mijn rol als directeur-bestuurder bekijk ik welke thema’s spelen in ons verzorgingsgebied en wat we daar als Omroep Venlo mee kunnen”, zegt Cuijpers. “Echt een issue is het hoge percentage inwoners dat laaggeletterd is. Wel zo’n 24 procent kan het nieuws niet goed volgen. Dat zijn niet alleen vluchtelingen en arbeidsmigranten die niet goed Nederlands verstaan, maar opmerkelijk genoeg juist autochtone Venlonaren. Bijvoorbeeld mensen die nooit lezen en schrijven hebben geleerd, maar ook ouderen voor wie de digitale wereld te snel gaat. Sommigen schamen zich en belanden zelfs in een isolement. Mensen die weinig zelfredzaam zijn met taal hebben ook minder kansen.”

Serie korte films

Samenwerking met de bibliotheek

Cuijpers nam het initiatief: “Ik ben gaan schakelen met het bestuur van de Bibliotheek Venlo. In de bieb zit het Taalhuis Venlo, dat een paraplufunctie heeft naar organisaties die bezig zijn met taal en taalcursussen. Samen kwamen we tot een ambitie: we willen laaggeletterdheid een gezicht geven. Het komt in vele gedaanten voor en is geen enge ziekte, maar verklaarbaar. Er zijn loketten waar je hulp krijgt, durf de stap te nemen. Om brede aandacht te krijgen, besloten we een serie korte films te maken, getiteld Taalvragers. We hebben mensen benaderd die een taalcursus volgden en gevraagd of ze wilden meedoen. Daarna begon het echte werk.”

Journaal in Makkelijke Taal

Partners, financiering en journalistieke onafhankelijkheid

De ambitie was zonneklaar, nu nog de middelen. Cuijpers: “We zijn als lokale omroep groot maar als mediabedrijf klein. Het was zaak het juiste team samen te stellen en financiering te verkrijgen. Voor de productie hebben we Beeldwerk ingehuurd, een audiovisuele producent waarmee we kunnen lezen en schrijven. De NOS had intussen onderzoek gedaan naar de begrijpelijkheid van het televisiejournaal. Daaruit bleek dat 23 tot 24 procent van de kijkers dit niet goed kan volgen. Men vindt het qua taal te moeilijk, te snel voorgelezen ofwel te flitsend vanwege de steeds wisselende decors. De NOS zond daarom via YouTube het Journaal van de Week uit, met eenvoudige taal, minder licht en minder schermen. Als Omroep Venlo hebben wij dit als eerste op zender gebracht, bij wijze van testcase. Dit kreeg veel bijval en sloot bovendien aan bij onze taalambitie.” Dit leidde ertoe dat meerdere lokale omroepen dit speciale bulletin uitzonden. Inmiddels maakt de NOS zelfs dagelijks het NOS Journaal in Makkelijke Taal.

Cuijpers vervolgt: “Om financiering te krijgen hebben we een plan opgesteld, zakelijk en inhoudelijk, waarin helder – en dat is heel belangrijk – de relevantie was opgenomen. Ik had ook een lijntje gelegd naar de provinciale zender L1, omdat laaggeletterdheid een probleem in heel Limburg is. L1 kon uitzendgarantie afgeven richting provincie omdat ze de kwaliteit die wij maken kennen. Wij werken immers bijna dagelijks met hen samen. Zo konden we het gemeentelijke traject overslaan en kende de Provincie Limburg 30 duizend euro subsidie toe aan het project. Dit bedrag heeft de materiële kosten gedekt, maar vergoedde lang niet alle uren personeel. Overigens is de journalistieke onafhankelijkheid al direct in de aanvraag opgenomen. We brainstormen met alle partijen maar als omroep bepalen wij de inhoud. Dat was geen probleem.”

Lees meer arrow_downward

Subsidieverlening voor het project

Omroep van het Jaar

Succes en vervolg

De serie oogstte veel enthousiaste reacties. Het kan nauwelijks toeval zijn dat Omroep Venlo in 2023 Omroep van het Jaar werd en het Taalhuis Venlo in datzelfde jaar de Taalheldenprijs won. Cuijpers: “We zijn supertevreden. We beschikken als lokale omroep niet over dagelijkse kijk- en luistercijfers, maar voelen de impact en onze bijdrage aan de problematiek. We hebben in de bibliotheek een middag georganiseerd waarin Jeroen Overbeek van de NOS en Harry Lucker van Omroep Venlo in gesprek gingen met laaggeletterden en taaldocenten. Met onze productie hebben we het thema echt op de kaart gezet en, zoals we ambieerden, een gezicht gegeven.”

Daar bleef het niet bij. “Het project Taalvragers bracht twee journalisten op ons spoor”, zegt Evert Cuijpers. “Zij hadden een tool ontwikkeld, Tolkie genaamd, waarmee je als nieuwsgebruiker een bericht kan omzetten in eenvoudigere woorden of een andere taal. Ook kun je het laten voorlezen. Wij experimenteren hier nu mee. Een ander succes is dat we als Omroep Venlo participeren in een groot, door het ministerie gesubsidieerd onderzoek, met onder meer de NOS en enkele hogeronderwijsinstellingen. Met behulp van artificiële intelligentie gaan we op grote schaal de dialoog aan met de nieuwsconsument. Hoe komt het dat mensen het nieuws mijden? Sommigen zitten in hun eigen bubbel, vertrouwen de media niet meer. Anderen kunnen de negativiteit niet meer aan. Maar de meesten begrijpen de berichten gewoon niet goed genoeg en voelen dit vaak als een gemis. Het wordt een heel gericht, toegepast onderzoek. Dat wij meedoen is indirect een gevolg van ons project Taalvragers.”

Lees meer arrow_downward
Bekijk de serie terug

Bron: Taalvragers Omroep Venlo

Over samenwerkingen

Door samenwerkingen is het bijvoorbeeld mogelijk om extra expertise te verkrijgen, extra financiën voor het media-aanbod te verkrijgen of een breder publiek te bereiden. De positie van de lokale omroep kan op deze manier in de samenleving versterkt worden en kan hierbij extra verbindend zijn. Toch is niet elke samenwerking toegestaan. Het is daarom belangrijk goed te kijken of een beoogde samenwerking past binnen de regels van de Mediawet. Als je hierover twijfelt, neem dan contact op het met het Commissariaat voor de Media. Zij zijn bereikbaar via de contactgegevens op hun website. Ze organiseren dagelijks een spreekuur voor omroepmedewerkers.

Heb je een vraag of wil je meer informatie?