ZuidWest: Lokale TV-Omroep bijna 50 jaar

Broos evenwicht in Brabant

In het westen van Brabant zetelt een van de meest solide streekomroepen van het land. ZuidWest houdt al decennialang de eigen broek op. Maar achter de schermen is de financiële basis broos zolang de overheid nauwelijks bijdraagt. ‘Voor een publieke omroep is het eigenlijk idioot dat we 80 procent van ons geld uit de markt halen. Fiftyfifty zou normaal zijn.’

Dus als de reclame-inkomsten een keer tegenvallen, en sommige externe producties door raadsverkiezingen in de ijskast belanden, hijsen ze in Bergen op Zoom de stormbal. Zo zit het in de zomer van 2018 financieel tegen en moeten de boekhouders aan de Zuid-Oostsingel overuren maken.

Meer over de cijfers en bedreigingen straks. Eerst een anekdote die duidelijk maakt waarom ZuidWest zo diepgeworteld is in dit deel van Brabant. Een anekdote over het ontstaan van wat officieel Omroepstichting ZuidWest heet, een naam die verder niemand gebruikt. In Bergen op Zoom, Roosendaal en Woensdrecht kent het publiek de omroep als Zuidwest TV, Zuidwest FM en Zuidwest Update.

Carnaval

Het was februari 1969. De zieken en bejaarde bewoners van het Algemeen Burger Gasthuis in Bergen op Zoom hoorden op straat een carnavalsoptocht. De vrolijkheid dreunde het gebouw binnen, maar zien deden de bewoners de optocht niet. Hoge ramen maakten dat onmogelijk.
En dus werd geklaagd bij het College van Regenten. Die plaatste een oproep in de lokale krant. Gezocht: vrijwilligers die beelden wilden maken van het carnaval, zodat de bewoners van ABG voortaan ook konden meegenieten.

Een plaatselijke filmclub reageerde en installeerde camera’s. Een paar maanden later was ziekenomroep ABG TV een feit. In oktober volgend jaar viert rechtsopvolger ZuidWest het 50-jarig bestaan. Het is niet de oudste lokale omroep van Nederland, maar wel een omroep die al heel lang lokale televisie verzorgt.

Professioneel

De enorme tv-ervaring druipt ervan af voor wie het programma-aanbod bestudeert of voor de eerste keer de drempel overstapt van het studiogebouw aan de rand van het centrum. ZuidWest heeft de beschikking over een complete opnamestudio met ruimte voor publiek, een regiekamer, diverse editsets, bergruimten vol camera’s en redactielokalen. Kortom, alles wat een professioneel tv-station nodig heeft is aanwezig, in een hoeveelheid die je bij een lokale omroep zelden aantreft.

De omroep financiert de spullen goeddeels uit eigen zak. Van de drie gemeenten krijgt het station jaarlijks een ton aan opcenten. Met reclame en tv-en videoproducties voor derden wordt daarnaast een kleine drie ton binnengehaald, Daarmee wordt o.a. de ploeg in vaste dienst (4,5 fte) betaald.

Plaatsgebonden

Maarten van den Boom is al tien jaar zakelijk leider van het station. Hij is, grappig genoeg, de zoon van de filmliefhebber die in 1969 gehoor gaf aan de oproep van de regenten van het ABG en dus aan de basis stond van het station.

Maarten zelf werkte op de communicatieafdeling van een zorginstelling in de stad en kreeg de opdracht te onderzoeken hoe ABG TV, dat onderdeel van de instelling was, op eigen benen kon staan.

ABG TV deelde het lokale tv-kanaal met de noodlijdende Bergse Radio en Televisie Omroep. Samen met de twee omroepbesturen gooide Van den Boom de boel rigoureus op één hoop. Er werd gekozen voor een frisse naam die op geen enkele manier aan een plaats of verleden deed denken, en een compleet nieuwe huisstijl. Van die ingrijpende keuze had de omroep veel profijt.

‘Het afscheid deed zeer, maar we hebben alles aangepakt. Kleding, plopkappen, alles’, zegt Van den Boom. ‘Wat de naam betreft lag een verwijzing naar de regio voor de hand, maar dat is niet handig. Bij ons in Bergen en Woensdrecht heb je bijvoorbeeld het fenomeen Brabantse Wal. We hadden de ambitie om een keer naar het oosten te groeien richting Roosendaal, maar die stad ligt niet op de Brabantse Wal. En dus werd het ZuidWest. We waren er in mum van tijd aan gewend. De naam zegt niemand iets, niemand weet waarvoor het staat. En dus was ie goed.’

Dat bleek bij de uitbreiding, in 2012, met de lokale omroep van Roosendaal. Tussen Bergen op Zoom en Roosendaal leeft rivaliteit, vergelijkbaar met Amsterdam versus Rotterdam. De neutrale naam ZuidWest stemde Roosendaal mild. En om eventuele animositeit te tackelen werd het programma ‘Showvinisten’ bedacht. Bewoners uit alle windstreken mochten elkaar daarin de ongezouten waarheid vertellen. Het hielp, van harige verstandhoudingen langs de oude bloedlijnen is bij ZuidWest vrijwel nooit sprake geweest.

Nieuwsbedrijf

ZuidWest maakt nu zeven dagen per week radio, en vijf dagen tv. Op twee dagen is een nieuwsbulletin te zien. De komende tijd wil het station doorgroeien naar een echt multimediaal nieuwsbedrijf, dat de 170.000 mensen in het verzorgingsgebied op de hoogte houdt van wat er in de streek gebeurt.

Van den Boom noemt het een ambitieuze, maar noodzakelijke omslag waarmee de eroderende lokale berichtgeving het hoofd kan worden geboden. ‘De persgroepen van deze wereld ontslaan journalisten bij de vleet. Wat er nog aan geschreven berichten is verdwijnt achter de betaalmuur. Maar de mensen hier moeten het nieuws nog wel kunnen krijgen. We gaan daarom de organisatie verder veranderen. Wij gaan als content-makers lineair, on demand, via Facebook of whatever zorgen dat het nieuws op een laagdrempelige manier beschikbaar komt.’

Om dit te bereiken komt er op de vloer een duidelijke waterscheiding tussen nieuws en commercie. Waar de omroep nu veel leunt op multidisciplinaire alleskunners, daar zal in de toekomst de nadruk komen te liggen op journalistieke slagkracht en expertise, en zullen commerciële producties extern worden uitbesteed.

‘Ik hoop dat de politiek zegt: dit mag niet verloren gaan’

Relevant

Het is de bedoeling dat ZuidWest op deze manier nog relevanter wordt voor het gebied en een nog grotere verbindende rol gaat spelen dan het nu al doet. Van den Boom: ‘Bij dat verbinden spelen wij een grote rol. Dit gebied telt bijvoorbeeld veertien carnavalsorganisaties. Door een programma van ons zaten ze opeens voor het eerst bij elkaar en konden ze van elkaar leren. Dat was nog nooit gebeurd.’

Een ander voorbeeld. De omroep maakte voor de gemeente het programma ‘Meedoen! Maar hoe?’. Er werden acht portretten gemaakt van mensen met een achterstand, variërend van statushouders tot laaggeletterden. De statushouders kregen via het programma een baan, en tien mensen meldden zich aan om taalles te geven. ‘Taalambassadeurs waren bezig geweest om mensen te werven, zonder enig resultaat. Met dit programma lukte het wel. Het is het bewijs dat we op deze manier oplossingen brengen voor de stad, die op een andere manier gewoon niet mogelijk zijn.’

Ook rond de raadsverkiezingen liet ZuidWest zien dat de maatschappelijke impact groeit. Waar verkiezingsdebatten van belangengroepen amper werden bezocht, daar was de belangstelling voor de live-debatten die de streekomroep in eigen beheer en uit eigen middelen realiseerde, aanzienlijk.

Ter illustratie: de livestream op Facebook werd in Bergen op Zoom – een stad met 21.000 stemgerechtigden – maar liefst 18.500 keer bekeken. En op de uitslagenavond keek iedereen in de stadhuizen naar de uitzending van ZuidWest. Van den Boom: ‘Ik hoop dat we ons daarmee verder op de kaart hebben gezet. En dat politieke partijen de betekenis gaan inzien en zullen zeggen: dit mag nooit verloren gaan.’

‘Wij zijn alleen maar op een fatsoenlijke manier gegroeid’

Structureel

Want dat is wat er nu speelt: door financiële tegenvallers schudt de omroep op zijn grondvesten. De zakelijk leider legt uit: ‘Wij zijn de afgelopen jaren op een fatsoenlijke manier gegroeid, maar de reclame-inkomsten vallen dit jaar tegen. En rond verkiezingen liggen producties die wij voor de gemeenten maken stil. Het oude college laat beslissingen aan de opvolgers, het nieuwe college moet zich eerst inwerken. Dat scheelt ons nu meer dan een ton aan omzet. We konden het jaren financieel zelf redden, maar hebben niet zo veel vet op de botten.’

Van den Boom vindt het hoog tijd dat gemeenten de handschoen oppakken en een structureel ruimere financiering van ZuidWest mogelijk maken. Het steekt hem sowieso dat de mediagelden in het omroepbestel vreemd verdeeld worden. De regionale omroep in Brabant krijgt bijvoorbeeld miljoenen en heeft verhoudingsgewijs heel weinig reclame-inkomsten. ZuidWest haalt tachtig procent van de omzet uit de markt, en krijgt van de gemeenten slechts een ton.
ZuidWest zit nu in een tijdelijk pand in afwachting van nieuwbouw aan de rand van de stad, waar de omroep samen met het plaatselijke ROC en een facilitair bedrijf voor culturele instellingen volgend jaar een nieuw onderkomen gaat betrekken. Van de gezamenlijke huisvesting en de personele en facilitaire samenwerking worden veel efficiencyvoordelen verwacht. De omroep moet het financieel alleen zien vol te houden tot het zo ver is. Het doemscenario is dat er stevig moet worden bezuinigd en ZuidWest terugvalt op de opcenten.

Van den Boom: ‘Als we het alleen daarvan moeten hebben, dan kunnen we als een vrijwilligersorganisatie natuurlijk best blijven bestaan. Maar je zakt wel terug naar een niveau waarop je gewoon niet meer relevant kunt zijn.’
© Andrew Groeneveld